Pojęcie sztuka przedromańska (sztuka preromańska) używane jest w odniesieniu do całego dorobku sztuki europejskiej od upadku zachodniej części Cesarstwa Rzymskiego do momentu pojawienia się sztuki romańskiej, czyli od V wieku do pierwszej połowy XI wieku. Oprócz spuścizny wczesnochrześcijańskiej nałożyły się na nią osiągnięcia ludów barbarzyńskich sięgające do swoich tradycji sprzed momentu przyjęcia chrześcijaństwa. Do najstarszych jej przejawów zalicza się sztukę plemion germańskich: Longobardów, Ostrogotów, Franków, Wizygotów. Swój udział w tworzeniu w powstaniu sztuki wczesnego średniowiecza mieli także Celtowie oraz wikingowie. Tradycje te zostały przyjęte na dworze Karola Wielkiego odradzając się w VIII wieku w sztuce karolińskiej.
Położony w Asturii kościół Santa María del Naranco
Plemiona Gotów podczas swojej wędrówki początkowo osiedliły się na terenach dzisiejszych Węgier i nad Morzem Czarnym. Tam zetknęli się z ludami kultywującymi sztukę scytyjską oraz sarmacką. Połączenie wcześniejszych tradycji z osiągnięciami ludów stepowych przyczyniło się do narodzin nowych, germańskich tradycji.
[...]
Karol Wielki gromadząc na swoim dworze uczonych i artystów z różnych rejonów ówczesnego świata zainicjował próbę ponownego ujednolicenia stylu w ramach swojego cesarstwa. W jego państwie przenikały się wpływy świata antycznego, kultury wczesnochrześcijańskiej, osiągnięcia sztuki germańskiej i iryjskiej. Na dworze Karola Wielkiego znalazł schronienie biskup wizygocki Teodulf a przełożonym szkoły w Yorku został anglosaski duchowny Alkuin, złotnikiem Akwizgranu i biografem władcy był frankijski opat benedyktyńskiego klasztoru w Fuldzie. Do dekoracji kościołów sprowadzano artystów z Konstantynopola. Mecenat władcy pozwolił na rozwinięcie się pracowni złotniczych i szkół miniatorskich oraz na budowę nowych klasztorów i kościołów. Wikipedia
Dwór cesarza i jego następców ustawicznie podróżował, a to wpływało na przenikanie się różnych stylów i wynikającą z tego zmienność architektury i sztuki. Mimo starań Karola Wielkiego, wyrastając z lokalnych tradycji i możliwości sztuka tej epoki nie wykształciła jednorodnego stylu.Osiągnięcia Karola Wielkiego
Organizacja Państwa:
- Podział państwa na 700 hrabstw, na których czele stał hrabia.
- Ustalono urzędy dworskie: stolnik, cześnik, kanclerz
Waluta:
- Reforma walutowa oraz wprowadzenie srebrnych denarów (brak złóż złota na terenach Francji, natomiast sporo kopalni srebra).
Kościół:
- Przepisywanie ksiąg w klasztornych skryptoriach.
- Utworzenie oraz powiększanie terenów Państwa Kościelnego wraz z jego protekcją.
- Powrót do łaciny klasycznej.
Szkolnictwo:
- Reforma szkół klasztornych, nowe szkoły katedralne - uczono siedmiu sztuk wyzwolonych: trivium oraz quadrivium.
- Reforma pisma - nieczytelne pismo merowińskie (kursywa) zostało zastąpione wyraźnym pismem karolińskim (minuskuła karolińska)
Kultura i sztuka:
- Budowle w stylu bizantyjsko-raweńskim (przykład: bazylika w Akwizgranie), na planie ośmiokąta wpisanego w koło.
- Powstawanie stylu romańskiego
- Zreformowanie alfabetu łacińskiego.
- Wprowadzenie cyfr arabskich.
SZKOŁA PAŁACOWA.
Karol Wielki świecki zwierzchnik całego kościoła próbował podporządkować władzom świeckim kler. Jednym ze środków do tego celu były szkoły pałacowe czyli warsztaty pracujące na potrzeby cesarza. Szkoła kształciła najważniejszych urzędników mających w przyszłości objąć wysokie godności świeckie i kościelne. W związku z reformą wprowadzoną przez cesarza zaczęły budować się pierwsze klasztory. Karol Wielki próbował podnieść poziom życia moralnego kleru i mnichów klasztornych oraz uczynić kościoły i klasztory kuźnią oświaty i ideologii cesarstwa. Szkoły pałacowe oraz akademia były pierwszą próbą powszechnej edukacji.
Oprócz siedmiu sztuk wyzwolonych program obejmował umiejętność redagowania dokumentów państwowych oraz zarządzeń cesarskich, program częściowo pokrywał się ze studiami uniwersyteckimi; na swoim dworze utrzymywał także szkołę elementarną. Sztuka nabrała charakteru państwowego.
Wychowankowie szkoły pałacowej utworzyli coś w rodzaju towarzystwa naukowego, które nazywali AKADEMIĄ. W skład jej oprócz cesarzy, wchodzili (równouprawnieni) nauczyciele szkoły pałacowej, żona cesarza i córki, liczni krewni, dostojnicy państwowi oraz uczeni z różnych krajów: Irlandczycy, Anglicy, Włosi, Sasi.
W szkołach powstawały iluminowane księgi liturgiczne, dzięki którym rozkwitło malarstwo miniaturowe.
Dziś możemy analizować sztukę tego okresu na podstawie sztuki użytkowej (ozdoby i broń) oraz propagandowej (manuskrypty) i obronnej (budowle). Na podbitych ziemiach zakorzeniona była tradycja antyczna późnego Cesarstwa Rzymskiego. Przeplatała się z tradycjami plemion zasiedlających te ziemie (Celtowie) oraz barbarzyńców (Ostrogoci, Wizygoci, Merowingowie, Longobardowie, Hunowie), którzy osiedlili się tutaj podczas Wędrówki Ludów. Plemiona germańskie posługiwały się abstrakcyjnym ornamentem, postać ludzka czy zwierzęca była schematyczna, uproszczona. Sztuka Franków rozwijała się głównie na dworach i w kościołach i miała podkreślać status jej właściciela.
Powstawały księgi liturgiczne:
Powstawały księgi liturgiczne:
motywy: Od VIII wieku w miniaturach i księgach liturgicznych występował motyw krzyża triumfalnego (crux triumphalis)Księgi liturgiczne Kościoła katolickiego to dokumenty zawierające teksty i przepisy odnoszące się do obrzędów Kościoła, zatwierdzonych przez Stolicę Apostolską. Zawierają objaśnienia obrzędów, zwane rubrykami (nazwa pochodzi od czerwonego koloru, którym te objaśnienia są pisane; tekst podstawowy jest w kolorze czarnym).
Psałterz florianski
Miniatury triumfalnego krzyża, często bardzo bogato zdobione, występują w mszałach, sakramentarzach czy antyfonarzach, czyli księgach zawierających teksty liturgiczne. Z reguły na karcie rozpoczynającej tak zwany Kanon rzymski, czyli Modlitwę Eucharystyczną – najważniejszą część Mszy, eksponowano pierwszą literę incipitu T (Te igitur Clementisimme Pater), którą wykorzystywano jako pradawny symbol literowy krzyża – crux commissa. W tym kontekście wyeksponowany krzyż, połączony z anamnezą Ostatniej Wieczerzy Jezusa podkreśla rolę Ofiary, która w sposób niekrwawy sprawuje się na ołtarzu.
- strona tytułowa (incipitowa)
- Wczesnośredniowieczne iluminatorstwo iryjskie (Irlandia)
- Malarstwo karolińskie i przedromańskie
Bibliografia: MALARSTWO KSIĄŻKOWE ZA KAROLA WIELKIEGO, Piotr Skubiszewski
Przykłady:
Baptysteria np. w Frejus koło Nicei. Późnoantyczna architektura, centralna budowla, basen chrzcielny głęboki, kopuła z mozaiką.
Baptysterium w Poitiers (stolica Akwitanii) – kolejne fazy baptysterium. Motywy pół-rozet o znaczeniu kosmicznego wyrazu zbawienia. Wielokrotnie przebudowywane. Detale architektoniczne – głowice inspirowane starożytnością, rozetki, malowidła fragmentaryczne. Głęboki basen chrzcielny.
Hypogeum na wydmach na przedmieściach Poitiers – podziemny grobowiec 2 komorowy ze schodami do środka. Dekoracja schodów – szatan => deptanie szatana. Scena ukrzyżowania, stylistyka barbarzyńska. Chrystus ponad 2 łotrami i znacznie od nich większy.
Krypta kościoła św. Pawła w Jouar (N Francja) – kolumny – głowice inne od starożytnych. Sarkofag Teodenildy (pierwsza opatia) z antycznym motywem muszli i inskrypcjami.
Cechy architektury zapowiadające sztukę romańską:
- addycyjność brył (proste bryły geometryczne zestawione ze sobą z wyraźnym wyróżnieniem każdej
z nich nakrytych osobnymi dachami) i przestrzeni
- bazylikowy układ z transeptem i trójnawowym zamknięciem wschodnim
- westwerk
- wieże nad skrzyżowaniem naw i po bokach chóru
- masyw skrzyżowania naw
- system wiązany przęseł
Linki:
http://www.szkolnictwo.pl
http://butterfield-reignbeau.blogspot.com
http://arthistery.blogspot.com
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz