Szkoła Reims - miniatorstwo Karolingów | IX w

Ewangeliarz Ebbona

Terminem „Szkoła Reims” („l’Ecole de Reims” ) określa się szkołę miniatorską działającą we Francji w IX w. na terenie archidiecezji Reims. Jej rozwój przypada na okres po śmierci Karola Wielkiego, kiedy to nastąpił powolny upadek stołecznej roli Akwizgranu oraz skupionej wokół niego dworskiej szkoły malarstwa miniaturowego.

„Szkoła Reims” powstała w I ćwierci IX w. z inicjatywy Ebbona, arcybiskupa Reims, pełniącego swoją funkcję w l. 816-835. Zlecił on wykonanie Ewangeliarza Ebbona, zwanego też Ewangeliarzem z Hautvillers, uznanego za jedno z najważniejszych dzieł tej szkoły. W kręgu szkoły Reims powstały jeszcze inne manuskrypty takie jak Psałterz Utrechcki, Filologius z Bern, Ewangeliarz z Loisel oraz fragmenty Ewangeliarza z Koblencji. Działalność „Szkoły Reims” była kontynuowana także po odsunięciu Ebbona, za rządów kolejnego arcybiskupa Reims Hincmara w l. 845-882. Wówczas powstał Ewangeliarz Św. Teodoryka (l’Evangile de Saint-Thierry), odpisy De Trinitate Hilarego z Poitiers, pism Terencjusza, Prudencjusza oraz kopia Libri Carolini.

Przypuszcza się, że skryptoria Szkoły mieściły się przy katedrze w Reims, w opactwie Saint-Remi de Reims, w Hautvillers oraz przy klasztorze Saint-Thierry. Zabytki Szkoły Reims są cennym źródłem artystycznym świadczącym o rozkwicie sztuki za panowania dynastii Karolingów (tzw. Renesans Karoliński.)

W miniaturach kręgu artystycznego Reims można odnaleźć wpływy cesarskiej szkoły miniatorskiej oraz antycznego malarstwa hellenistycznego. Analiza stylistyczna miniatur z Ewangeliarza Ebbona wskazuje, że ich autor był niewątpliwie uczniem mistrza ze szkoły cesarskiej, autora Ewangeliarza Koronacyjnego.

Można dostrzec tę zależność w miniaturach wspomnianego Ewangeliarza, na których zostali przedstawieni czterej Ewangeliści (Św. Marek, Mateusz, Jan i Łukasz). Zostali ukazani w pozie siedzącej, charakterystycznej dla kopistów, na tle naturalnego krajobrazu. Układ ich ciał odzwierciedla zasady prawidłowej anatomii ludzkiej. Postaci oraz szaty Świętych zostały namalowane nerwowymi pociągnięciami pędzla za pomocą plam barwnych. Dzięki temu Ewangeliści wydają się pełni niepokoju i ekspresji, jakby poruszeni Boskim natchnieniem. Fałdy ich szat załamują się, miękko spływają wzdłuż ciała, niekiedy układają się w spirale. Barwami dominującymi w miniaturach Ewangeliarza Ebbona są: głęboki błękit tła, biel szat, zieleń, złocień, fiolet i brąz.

W najbardziej oryginalnym dziele, powstałym w kręgu Szkoły Reims - Psałterzu Utrechckim, plamy barwne zostały całkowicie zastąpione czerwonobrązową linią rysunku, która stała się tutaj dominującym środkiem wyrazu. Tekstowi każdego z psalmów dawidowych, podzielonemu na trzy równoległe kolumny, odpowiada jedna scena ilustrująca opisane w nim wydarzenia. Każda z nich namalowana jest nerwową, ruchliwą kreską o różnej grubości, patrzymy na nią jakby z oddali. Przedstawia sylwetki ludzkie, pojedyncze lub połączone w grupy ujęte na tle pejzażu bądź architektury z zachowaniem intuicyjnej perspektywy. Miniatury nie mają żadnych ram, często zachodzą na tekst. Cechuje je niezwykła ekspresja i dynamika, nie mająca odpowiednika w późniejszym malarstwie średniowiecza.

Gabrielle deMornay, Historycy.org