Gotyk to styl w architekturze dojrzałego i późnego średniowiecza. Ukształtował się we Francji w połowie XII (1140) wieku. Początkowo rozwijał się w rejonie Ile-de-France, od XIII w. objął Europę Zachodnią (Francja, pn. Hiszpania), Europę Środkową (Niemcy, Szwajcaria, Czechy, Węgry, Polska), Europę południowo-północną, Włochy, na północy Anglię i południową część Skandynawii. Dzięki wyprawom krzyżowym dotarła na Cypr i na Bliski Wschód. Budowle sakralne i zamki.
Wyodrębniamy trzy fazy rozwojowe gotyku:
- wczesną (francuską primaire 1150-1200, angielską Early English 1175-1270, niemiecką Früchgotik 1230-1300,
- dojrzałą (francuską rayonnant 1200-1250, angielską Dekorated Style 1270-1350, niemiecką Hochgotik 1300-1350),
- późną (francuską flamboyant, angielską Perpendicular Style, niemiecką Spätgotik XVI/XVI w.).
Styl romański poprzez pasy kondygnacji, arkady naw, sklepiony ganek, empory, tryforia i wykusze okienne „spowalniał” spojrzenie kierowane ku górze.
Gotyk eliminując te optyczne przeszkody (redukuje ilość kondygnacji, powiększa strefę okien, rezygnuje z wieży-latarni, która przerywała jednolity rytm między nawą główną a prezbiterium), potęguje wrażenie pędu na osi zachód-wschód oraz z dołu ku górze.
Wprowadza lekkie i strzeliste konstrukcje, które są możliwe dzięki zastosowaniu: sklepienia krzyżowo-żebrowego, łuku ostrego oraz systemu przypór.
Masywny mur romański zostaje zastąpiony szkieletem (filary) z kamieni lub cegieł na którym rozpinają się sklepienia i ściany. Ściany gotyckiej budowli są jedynie wypełnieniem szkieletu. W celu odciążenia filarów i ścian, budowniczowie gotyku wprowadzają specjalne konstrukcje przyporowe przy zewnętrznych ścianach budowli. Tworzą tzw. Wieże sił i system łęków odporowych, przenoszący siły powstałe w wyniku ukośnego parcia sklepień.
Łuk ostry – jedna z charakterystycznych cech stylu gotyckiego – jest wynikiem przecięcia się dwu wycinków koła. Pozwala on na przesklepianie znacznych przestrzeni bez nadmiernego podwyższania wysokości sklepień, co było słabą stroną romańskiego sklepienia beczkowego czy też krzyżowego.
Sześciodzielne sklepienie o trzech punktach podparcia, oprócz żeber, naroży, jeden pkt podparcia, przęsło jest szerokie. Efektowne rozświetlone budowle o przestronnych wnętrzach szybko wyparły ciężkie i masywne konstrukcje romańskie.
-
W okresie tym stosowano różne układy rzutów poziomych. Bazylikowe i halowe układy konstrukcyjne, układy jednoprzestrzenne i wielonawowe z transeptem lub bez, z obejściem wielobocznym i okolonym promienistym zespołem kaplic.
Zasadnicze cechy gotyku:
- Wyodrębniono elementy konstrukcyjne (żebra, filary) od elementów wypełniających (pól wypełniających sklepienia i mury ścienne).
- Lekkość sklepienia i jego konstrukcja pozwala na przekrywanie dużych przestrzeni o dowolnych rzutach.
- System łuków przyporowych i skarp pozwala na wysokie nawy.
- Przestronne wnętrza – konstrukcja szkieletowa pozwala na większe rozpiętości przy rozstawie podpór i większe wysokości.
- Wyeliminowano dotychczasowe wypełnienie ścian. Pozbyto się podziałów poziomych. To pozwoliło na powiększenie otworów okiennych (wypełnienie ścian im sklepień witrażami) – teologia światła.
- Uproszczenie rzutu (w porównaniu ze sztuką romańską).
Cypr, Bella Pais, opactwo
Cypr, Famagusta, kościół Św. Mikołaja
Styl gotycki był przede wszystkim stylem sakralnym. opartym na systemie myśli religijnej związanej ze scholastyką, jej zasadzie jedności i podporządkowania w traktowaniu świata jako tworu Bożego. Toteż jedną z podstawowych cech sztuki gotyckiej był uniwersalizm widoczny w obowiązującej wykładni podstawowych prawd wiary. Realizował ją język artystyczny operujący symbolem, alegorią, schematem i typem ikonograficznym.
źródła:
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz